تصمیم روسیه چرا  اکنون؟

دو طرف روسی و سوری در بیانیه های رسمی این گام را در راستای هماهنگی بین روسای جمهور دو کشور بر شمرده و اعلام کردند که نیروهای روس ماموریت خود را به انجام رسانده اند اما باید پرسید چرا اکنون که مذاکرات ژنو تحت سرپرستی سازمان ملل برای رسیدن به راه حل سیاسی بحران سوریه آغاز شده است این تصمیم گرفته شده است؟

دو تحلیل از تصمیم روسیه برای خروج نیروهای خود از سوریه

درباره این گام روسیه که محاسبات را به هم زده و نوعی سردرگمی در دو سطح منطقه ای و بین المللی به وجود آورده است، دو تفسیر بیشتر وجود ندارد که عبارتند از:

اول: اینکه نیروهای روسیه پس از تامین پشتیبانی هوایی برای نیروهای ارتش سوریه ماموریت خود را انجام داده اند و با این کار به آنان کمک کردند که بسیاری از مناطق به ویژه در حومه شمالی حلب را از اشغال مخالفان مسلح آزاد کرده و  باز پس بگیرند و مرزهای مشترک سوریه با ترکیه را مسدود کرده و علاوه بر این شهر حلب واقع در شمال سوریه را تحت کنترل خود در آورند و مرحله کنونی شامل متوقف کردن تجاوزات و گام برداشتن در مسیر گفت وگوهای صلح است.

به عقیده نویسنده مقاله، دوم: این گام «خشمگین» روسیه در واکنش به اظهارات روز شنبه « ولید المعلم» وزیر خارجه سوریه برداشته شده است.

المعلم در اظهارات خود گفت که بشار اسد خط قرمز است و هیچ انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی بدون نظارت دولت سوریه انجام نمی گیرد.

همچنین چه بسا این اقدام روسیه در واکنش به  اظهارات «بشار الجعفری» رئیس هیئت گفت وگو کننده سوری باشد که گفت چیزی به نام مرحله انتقالی وجود ندارد از همین رو در این مورد گفت و گو نخواهد شد.

این در حالی است که واشنگتن این اظهارات را نابودی گفت‌وگوها و نقض تفاهمات خود با مسکو بر شمرد.

در پرتو نبود اطلاعات کافی باید گفت که احتمال تفسیر دوم قوی تر به نظر می رسد، زیرا چه بسا روسیه از سوی شریک آمریکایی خود به دلیل این اظهارات سخت تحت فشار قرار گرفت به ویژه اینکه مخالفان سوری و حامی آمریکایی آنان این  اظهارات را به مثابه نابودی گفت‌وگوهای ژنو در روز نخست آن برشمردند، چرا که مخالفان بر مرحله انتقالی با اختیارات کامل و کنار رفتن بشار اسد قبل از آغاز مرحله انتقالی پافشاری دارد.

در اینکه تصمیم روسیه مبنی بر خارج کردن تعداد زیادی از  نیروهای خود با هماهنگی رهبری سوریه صورت گرفته است، جای هیچ بحثی نیست اما نکته مهم اقدام شتاب زده روسیه در این خصوص «هماهنگی» نیست بلکه «بیرون بردن» ناگهانی نیروهای خود است .

نتایج احتمالی تصمیم روسیه در سطح میدانی و سیاسی و بین المللی

این تصمیم روسیه می تواند صحنه میدانی و سیاسی سوریه و نیز صحنه بین الملل و مذاکرات ژنو را که هنوز به شکل جدی آغاز نشده است، به شرح زیر تحت تاثیر قرار دهد:

اول: خروج بخش زیادی از نیروهای هوایی روسیه و جنگنده های آن که بیشتر آن جنگنده های جدید و پیشرفته مانند «سوخوی 35» بوده و با نمونه های آمریکایی آن برابری می کنند، موجب بروز خلأ خواهد شد زیرا با وجود هواپیماهای قدیمی سوریه که نمی تواند جایگزینی برای پشتیبانی هوایی روسیه باشد، باید پرسید این خلأ را چه کسی پر خواهد کرد؟

دوم: موضع ایران در قبال این گام غیرمنتظره و ناگهانی روسیه چیست؟ آیا نیروها و هواپیماهای ایرانی می تواند خروج روسیه از سوریه را جبران کند؟

سوم: آیا این تصمیم روسیه جدی است یا در چارچوب تلاش برای اعمال فشار بر رهبری سوریه جا دارد تا به این ترتیب به «توصیه های» روس گوش دهد ؟

چهارم: در پی این اقدام روسیه، مذاکرات ژنو چه خواهد شد؟ به عبارت دیگر آیا مسئولان سوری از مخالفت با هرگونه گفت وگو در مورد نقشه راه مورد توافق بین روسیه و آمریکا دست برخواهند داشت.

این نقشه راه مبتنی بر تشکیل حکومت انتقالی و اصلاح قانون اساسی سوریه و برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری در طول 18 ماه است.

سوال دیگر اینکه آیا واشنگتن مخالفان سوری را که متحد آن به شمار می آیند، برای دست برداشتن از مواضع خود و امتیاز دهی تحت فشار قرار خواهد داد؟

به هر حال اعتراف می کنیم که مانند بسیاری دیگر از این تصمیم غیر منتظره و جدی پوتین غافلگیر شده و احساس می کنیم که نوعی «بحران» در روابط سوریه و روسیه به وجود آمده و چند روز پیش از نشست ژنو به اوج خود رسید و دلیل آن ملاحظات سوریه در مورد بسیاری از مسائل و از همه مهم تر مبهم نگاه داشتن سرنوشت بشار اسد و اعطای اختیارات گسترده به دولت در مرحله انتقالی به ضرر اختیارات رئیس جمهور است.

این وضعیت ما را وا می دارد که بگوییم اظهارات «محمد علوش» مذاکره کننده ارشد هیئت مخالفان مبنی بر لزوم کناره گیری بشار اسد در روند سیاسی یا کشتن او همچنین تاکید او بر اینکه برای به دست گرفتن قدرت به ژنو آمده است نه قبول وزارت کشاورزی و یا بهداشت ویا هر وزارت حاشیه ای دیگر، بدون مقدمه گفته نشده است.

بشار اسد عزم خود را برای باقی ماندن در راس قدرت جزم کرده است

با این حال از ماهیت تحولات بحران سوریه که در روزها و هفته های آینده مشخص خواهد شد، بی خبر هستیم اما خوب می دانیم که بشار اسد عزم خود را برای باقی ماندن در راس قدرت و با اختیارات کامل بدون هیچ کم و کاستی جزم کرده است و سخت است که او را در حالت امتیاز دهی از دولت خود به نفع دشمنان تصور کرد و تفاوتی ندارد که این موضع چه نتایجی داشته باشد زیرا اگر چیزی غیر از این بود وی در تمام پنج سال گذشته بر مواضع خود تاکید نمی ورزید.

روزهای آینده آبستن بسیاری از مسائل غیرمنتظره خواهد بود و اکنون نگاهها و گوشها متوجه تهران و مواضع آن است و منتظریم ببینیم ایران چه واکنشی به تصمیم روسیه نشان خواهد داد.

در این میان گزینه ای جز انتظار و زیر نظر گرفتن نداریم و باید تاکید کرد که خطرهای بزرگی در راه است و احتمال شدت مواضع نظامی در جبهه‌های مختلف وجود دارد.

به هر حال کنفرانس ژنو از دو طرف در برابر دو راهی قرار گرفته است به این ترتیب که یکی از این دو راه به سمت فروپاشی پیش می رود و دیگری نیز به سمت موفقیت در حرکت نیست بلکه فقط به دنبال به دست آوردن زمان و مانور دادن است.